Mục lục Tạp chí Khoa học Giáo dục số 114

NGHIÊN CỨU:
1. Phạm Đỗ Nhật Tiến. Tái cơ cấu giáo dục đại học trước yêu cầu phát triển nhanh nguồn nhân lực chất lượng cao
     Bài viết đề cập đến vấn đề tái cơ cấu giáo dục đại học (GDĐH) trước yêu cầu phát triển nhanh nguồn nhân lực chất lượng cao. Trong bài, tác giả trình bày hiện trạng về mối quan hệ giữa GDDH Việt Nam với phát triển kinh tế, sự thiếu gắn kết giữa các cơ sở GDĐH với các thiết chế khác có liên quan trong phát triển nhân lực; Nguyên nhân của sự thiếu gắn kết trên từ những yếu kém, bất cập trong định hướng chính sách PTNL nước ta. Trên cơ sở đó, đưa ra những khuyến nghị về tái cơ cấu GDĐH Việt Nam. 
2. Trần Thị Hiền Lương. Thiết kế chuẩn học tập môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực
     Trong xu thế hiện nay, chương trình giáo dục phổ thông được xây dựng theo định hướng phát triển năng lực. Thiết kế chuẩn học tập cho mỗi môn học phải thể hiện được sự gắn kết chặt chẽ của các thành tố thuộc cấu trúc năng lực. Chính vì thế, trong bài viết này, tác giả đi vào trình bày thiết kế chuẩn học tập môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực. Từ kinh nghiệm chương trình giáo dục Việt Nam trước đây và kinh nghiệm của các nước trên thế giới, tác giả trình bày phương án thiết kế chuẩn học tập môn Ngữ văn của Việt Nam, trong đó thể hiện rõ cấu trúc của các thành tố của chuẩn cũng như các thành tố của năng lực.
3. Đặng Bá Lãm, Ngô Thị Minh. Trường cao đẳng cộng đồng, đại học thuộc tỉnh và việc đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương nước ta
     Trường cao đẳng cộng đồng (CĐCĐ) là một thiết chế giáo dục ra đời ở Hoa Kì cách đây mới hơn một thế kỉ, nhưng rất năng động trong việc gắn kết với cộng đồng và phục vụ cộng đồng, đặc biệt là trong việc đáp ứng nhu cầu đào tạo và bồi dưỡng nhân lực đa dạng. Ở Việt Nam, trường CĐCĐ được du nhập vào Miền Nam từ năm 1971 và tồn tại đến khi giải phóng (1975). Sau khi thống nhất đất nước, mô hình trường này được nghiên cứu lại từ năm 1986 và được thành lập lại ở một số tỉnh từ năm 2000. Tuy nhiên, do những nguyên nhân về tổ chức, tâm lí và xã hội, một số trường CĐCĐ đã nâng cấp lên đại học (ĐH) trực thuộc tỉnh. Một số tỉnh cũng đã thành lập trường ĐH thuộc tỉnh. Kết quả là đã có một hệ thống các trường ĐH địa phương ở nước ta. Bài viết trình bày quá trình chuyển đổi từ mô hình CĐCĐ đến trường ĐH  thuộc tỉnh; Hệ thống các trường ĐH thuộc tỉnh của nước ta hiện nay; Việc đào tạo nhân lực của trường CĐCĐ và ĐH địa phương...
4. Thái Văn Thành, Nguyễn Như An. Vai trò của trưởng bộ môn trường đại học trước bối cảnh đổi  mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo
     Bài viết làm rõ vai trò của trưởng bộ môn (TBM) trước bối cảnh đổi mới giáo dục. Theo tác giả, để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học, TBM phải thực hiện tốt vai trò:1/ Xây dựng chiến lược phát triển bộ môn;2/ Chỉ đạo bộ môn xây dựng và phát triển chương trình đào tạo;3/ Tổ chức quá trình đào tạo;4/ Xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ giảng viên;5/ Tổ chức và quản lí hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên;6/ Tham mưu cho khoa, trường đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong GDĐH;7/ Xây dựng môi trường và tạo động lực làm việc cho giảng viên.
5. Lê Thị Mỹ Hà. Đánh giá trên diện rộng - một số đặc điểm cơ bản
     Đánh giá trên diện rộng (hay còn gọi là Đánh giá tiêu chuẩn hóa quy mô lớn - Large-scale Assessment) là loại hình đánh giá mà mục tiêu đánh giá, công cụ đánh giá và quá trình đánh giá được chuẩn bị công phu theo các chuẩn mực xác định, thường triển khai trên một số lượng lớn HS, được xây dựng dựa trên nội dung và mục tiêu giáo dục đối với môn học hay chương trình học của cả nước hoặc vùng nào đó. Bài viết phân tích và trình bày các vấn đề liên quan đến: Mục đích của việc đánh giá trên diện rộng; Nội dung, hình thức đánh giá, quy trình, ý nghĩa và việc sử dụng kết quá đánh giá trên diện rộng; Phân biệt đánh giá trên diện rộng với đánh giá trên lớp học và với kì thi trung học phổ thông quốc gia..
6. Nguyễn Thị Hồng Vân. Đề xuất cấu trúc và chuẩn đánh giá năng lực đọc hiểu trong chương trình giáo dục phổ thông mới
     Năng lực đọc hiểu văn bản của học sinh được thể hiện ở khả năng vận dụng các kiến thức tiếng Việt, các kĩ năng, phương pháp đọc, khả năng thu thập thông tin, cảm thụ cái đẹp và các giá trị của văn bản tác phẩm. Vì vậy, việc xây dựng cấu trúc và chuẩn đánh giá năng lực đọc hiểu của học sinh phổ thông để lập kế hoạch giảng dạy, thiết kế công cụ đo lường đánh giá năng lực học sinh là điều cần thiết.
7. Nguyễn Thị Lan Phương, Đặng Xuân Cương. Xây dựng công cụ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh phổ thông
     Một trong các nhiệm vụ trọng tâm của môn Toán phổ thông là giúp học sinh hiểu kiến thức, kĩ năng toán học, vận dụng giải quyết các vấn đề trong học tập cũng như trong cuộc sống. Trên cơ sở khái niệm, cấu trúc, chuẩn đánh giá và phương thức đánh giá năng lực giải quyết vấn đề, chúng tôi tiếp tục đề xuất cách thức tìm cơ hội phát triển năng lực giải quyết vấn đề qua môn Toán; cách thức xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh phổ thong, công bố một số kết quả đo lường năng lực này trong thực tiễn.
8. Trương Xuân Cảnh. Đề xuất cấu trúc năng lực thực nghiệm và tiêu chí đánh giá năng lực thực nghiệm của học sinh trung học phổ thông
     Năng lực thực nghiệm của học sinh phổ thông là sự làm chủ những hệ thống kiến thức, kĩ năng, thái độ và vận hành chúng hợp lí để thực hiện thành công nhiệm vụ thực nghiệm trong quá trình học tập ở trường phổ thông. Việc đề xuất cấu trúc năng lực thực nghiệm và các tiêu chí đánh giá sẽ định hướng cho quá trình lựa chọn nội dung, thiết kế và tổ chức các hoạt động học tập cho người học.
9. Trần Đình Thuận, Trần Mạnh Hưởng. Một số kết quả bước đầu về đánh giá kĩ năng đọc của học sinh đầu cấp Tiểu học ở Việt Nam
     Giới thiệu một số kết quả bước đầu về hoạt động đánh giá kĩ năng đọc đầu cấp (EGRA) của học sinh tiểu học Việt Nam do Chương trình Đảm bảo chất lượng giáo dục trường học, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức thực hiện, gồm: Quá trình tổ chức triển khai khảo sát; kết quả bước đầu về EGRA 2013 và một số khuyến nghị nhằm nâng cao kĩ năng đọc của học sinh đầu cấp Tiểu học ở Việt Nam.
10. Nguyễn Thị Thanh. Các yêu cầu và kĩ thuật dạy học hợp tác  
     Trên cơ sở nghiên cứu và kế thừa có chọn lọc các nghiên cứu về dạy học hợp tác trên thế giới. Bài báo đưa ra những yêu cầu cần thiết khi tổ chức dạy học hợp tác và một số cách thức sử dụng các kĩ thuật dạy học hợp tác giúp giáo viên có thể vận dụng trong quá trình giảng dạy của mình từ đó nâng cao hiệu quả dạy học.
11. Lê Hồng Mai. Quy trình rèn kĩ năng đọc hiểu văn bản văn học cho học sinh phổ thông
     Hình thành và rèn luyện kĩ năng đọc hiểu văn bản là một trong những mục tiêu quan trọng của hoạt động dạy học môn Ngữ văn. Kĩ năng là kết quả của một quy trình thực hiện các hoạt động và thường xuyên được lặp lại. Dựa trên đặc trưng của văn bản văn học, đặc điểm quy trình hoạt động tư duy của bạn đọc khi đọc hiểu văn bản để phác thảo một quy trình rèn luyện kĩ năng đơn giản mà phù hợp với bạn đọc là học sinh phổ thông. Các bước của quy trình sẽ được cụ thể hóa bằng ví dụ về đọc hiểu một văn bản kí “Cô Tô” của Nguyễn Tuân.
12. Đỗ Đình Thái. Một số quan niệm về đảm bảo chất lượng trong giáo dục đại học
     Đảm bảo chất lượng (ĐBCL) bên trong trường đại học ngày nay được phát triển mạnh mẽ hầu hết ở các cơ sở giáo dục trên thế giới. Bài viết hệ thống hóa quan niệm của một số tác giả liên quan đến ĐBCL trong giáo dục đại học. Một chuỗi nhận thức về ĐBCL qua từng thời kì ứng với mỗi nền văn hóa khác nhau tạo nên các quan điểm giống và khác nhau về ĐBCL giáo dục. Qua đó, nghiên cứu định hướng cho chúng ta tiếp cận quan niệm ĐBCL phù hợp với bối cảnh hiện tại của cơ sở giáo dục và là nền tảng lí luận cho các nghiên cứu tiếp theo.
13. Đỗ Trọng Tuấn. Thiết kế hệ thống quản lí chất lượng đào tạo trong nhà trường đại học theo tiếp cận mô hình đảm bảo chất lượng bên trong của AUN-QA
     Trong những năm gần đây "chất lượng" (CL) và "hệ thống quản lí (QL) chất lượng (QLCL)" đã được các trường đại học (ĐH) quan tâm rất nhiều. Việc xây dựng và áp dụng hệ thống QLCL trong trường ĐH đã trở thành vấn đề sống còn đối với sự tồn tại và phát triển của ĐH nói chung và các trường ĐH tư thục nói riêng. Trong thực tiễn có rất nhiều quan niệm về CL giáo dục ĐH nhưng theo tiếp cận AUN_QA tôn chỉ xuất phát từ sứ mệnh, tầm nhìn và mục tiêu của tổ chức trên cơ sở tập trung vào việc làm hài lòng các đối tượng liên quan theo các chuẩn mực CL trong nước và quốc tế, đây cũng chính là cơ sở để thiết kế hệ thống QLCL đào tạo trong các nhà trường ĐH theo tiếp cận AUN-QA. 

THỰC TIỄN GIÁO DỤC:
14. Nguyễn Văn Phương. Thực trạng việc tổ chức hoạt động sáng tạo của học sinh trong dạy học Vật lí ở trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An
     Bài viết được hình thành từ kết quả khảo sát thực trạng của việc tổ chức hoạt động sáng tạo trong dạy học vật lí ở trường trung học phổ thông. Qua điều tra, phân tích số liệu cho thấy, có nhiều hoạt động có thể phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh ở lứa tuổi trung học phổ thông như: Hoạt động giải quyết vấn đề trong tiết học, hoạt động làm thí nghiệm đồ dùng học tập, thực hiện một dự án, làm bài tập sáng tạo,... Cũng từ kết quả điều tra, tác giả nhấn mạnh rằng mỗi học sinh đều có thể tham gia hoạt động sáng tạo, tùy thuộc vào các mức độ khác nhau. Tuy nhiên, cần có những điều kiện nhất định để tổ chức hoạt động sáng tạo như: Kiến thức cơ bản ban đầu, môi trường hoạt động, cơ sở vật chất cần thiết,…
15. Nguyễn Thị Nguyệt. Thiết kế tài liệu tự học có hướng dẫn theo mô đun trong dạy học hóa hữu cơ ở các trường đại học và cao đẳng y tế
     Định hướng quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học hiện nay là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc và khả năng tự học suốt đời của người học. Trong bài viết này, tác giả trình bày về việc thiết kế tài liệu tự học có hướng dẫn theo mô đun trong dạy học Hóa hữu cơ ở các trường đại học và cao đẳng y tế. Tài liệu biên soạn theo mô đun có thể trình bày cấu trúc toàn bộ nội dung dạy học, chỉ rõ mối liên hệ giữa các hợp phần của nội dung và cách tiếp cận, tích hợp và văn bản hoá được cả nội dung và phương pháp dạy học, thống nhất được kế hoạch kiểm tra đánh giá thuận lợi và chính xác.

GIÁO DỤC DÂN TỘC:
16. Lê Như Xuyên, Nguyễn Thị Phương Thảo. Thực trạng và một số định hướng phát triển hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú và trường dự bị đại học
     Bài viết trình bày về thực trạng và một số định hướng phát triển hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú và trường dự bị đại học. Trong đó, bài viết đã đề cập tới những thành tựu trong việc phát triển hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú và trường dự bị đại học hiện nay. Đồng thời, hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú và trường dự bị đại học vẫn còn một số hạn chế về việc tổ chức các hoạt động giáo dục, chất lượng giáo dục chưa đồng đều,… Từ thực trạng đã đề cập, các tác giả đưa ra một số định hướng phát triển về công tác tuyên truyền cho các cấp chính quyền địa phương về giáo dục dân tộc, đổi mới công tác quản lí, hoàn thiện các văn bản liên quan, v.v…
17.  Trần Thị Yên. Bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tiểu học vùng dân tộc và miền núi đáp ứng dạy học theo định hướng phát triển năng lực
     Bồi dưỡng giáo viên tiểu học vùng dân tộc và miền núi là một việc làm cần thiết, phù hợp với xu thế hiện nay. Bài viết này trình bày về việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tiểu học vùng dân tộc và miền núi đáp ứng dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Trong đó, ba vấn đề chính tác giả đi vào phân tích: 1/ Dạy học theo yêu cầu phát triển năng lực; 2/ Tính cấp thiết trong việc phải bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tiểu học vùng dân tộc và miền núi dạy học theo yêu cầu phát triển năng lực; 3/ Hai vấn đề chính trong bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tiểu học vùng dân tộc và miền núi đáp ứng dạy học theo yêu cầu phát triển năng lực: a/ Đổi mới nội dung bồi dưỡng; b/ Đổi mới phương thức bồi dưỡng.

GIÁO DỤC NƯỚC NGOÀI:
18. Nguyễn Phúc Chỉnh,Vũ Thị Nga. Tìm hiểu chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông của Anh
     Anh là một quốc gia có nền giáo dục chất lượng hàng đầu thế giới. Từ lâu, nền giáo dục nước này đã dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực đào tạo; đây cũng là nơi phát kiến ra rất nhiều phương pháp giảng dạy hiện đại, sáng tạo được ứng dụng trên toàn thế giới. Nghiên cứu về chương trình và sách giáo khoa của Anh có thể vận dụng một cách hữu ích vào công cuộc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam. Chính vì thế, trong bài viết này, tác giả đi vào tìm hiểu về chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông của Anh. Trong đó, tác giả phân tích về chương trình giáo dục quốc gia ở các cấp bậc học và các mục tiêu chung đối với các môn học, chương trình giáo dục tôn giáo và giới tính…
19. Phan Văn Nhân. Các hình thức đào tạo nghề dựa vào cộng đồng ở nông thôn Liên bang Nga
     Chính phủ Nga đặc biệt quan tâm đến hoạt động dạy nghề cho nông dân, để họ có thể khai thác tốt nhất tiềm năng sẵn có và làm ra nhiều sản phẩm nông nghiệp có chất lượng, có sức cạnh tranh ngày càng cao trên thị trường trong nước và quốc tế. Tác giả trình bày một số vấn đề về đào tạo nghề dựa vào cộng đồng nông thôn ở Liên bang Nga hiện nay, đồng thời, giới thiệu một số kinh nghiệm đào tạo cán bộ cho nông thôn ở nước Cộng hòa Chuvashia cùng thực trạng đào tạo nghề cho nông nghiệp và các đơn vị kinh tế nhỏ ở các tổ hợp công - nông nghiệp nước cộng hòa Adygey.