Mục lục Tạp chí Khoa học Giáo dục số 116

NGHIÊN CỨU:
1. Phạm Minh Hạc. Triết lí Hồ Chí Minh về giáo dục và sự nghiệp công nghiệp hóa ở Việt Nam
     Bài viết phân tích và trình bày cụ thể triết lí Hồ Chí Minh về giáo dục (GD) và sự nghiệp công nghiệp hóa ở Việt Nam. Theo tác giả, Triết lí Hồ Chí Minh về GD bao gồm các vấn đề sau đây: 1/Chống chính sách ngu dân; 2/ Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu; 3/ Vì lợi ích trăm năm trồng người; 4/GD làm người; 5/ Xây dựng một nền GD của một nước độc lập; 6/ Đào tạo những công dân hữu ích cho nước nhà; 7/ Phát triển các năng lực sẵn có của các em; 8/ Trọng dụng nhân tài; 9/ Dạy tốt, học tốt; 10/ Học đi đôi với hành, lí luận gắn liền với thực tiễn.
     Từ khóa: Triết lí giáo dục Hồ Chí Minh, giáo dục, công nghiệp hóa.
2. Nguyễn Dục Quang. Nội dung môn Việt Nam học trong các trường có yếu tố nước ngoài
     Việt Nam học trở thành môn học cần thiết trong các trường có yếu tố nước ngoài. Ba lĩnh vực nội dung cơ bản và thiết thực cần đưa vào các trường có yếu tố nước ngoài bao gồm: Đất nước Việt Nam, con người Việt Nam, văn hóa Việt Nam. Việc xây dựng chương trình môn Việt Nam học dành cho HS các trường phổ thông có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam cần phải được triển khai kịp thời để đưa vào thực tiễn giảng dạy và học tập.
     Từ khóa: Trường có yếu tố nước ngoài, học sinh, Việt Nam học.
3.Thái Văn Thành,Trần Thế Lưu. Giải pháp đổi mới công tác quy hoạch, tuyển chọn, bổ nhiệm, miễn nhiệm, sử dụng, luân chuyển cán bộ quản lí trường trung học cơ sở các tỉnh thuộc vùng kinh tế trọng điểm phía Nam
     Bài viết đề xuất một số giải pháp đổi mới công tác quy hoạch, tuyển chọn, bổ nhiệm, miễn nhiệm, sử dụng, luân chuyển cán bộ quản lí trường trung học cơ sở các tỉnh thuộc vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết 29-NQ/TW về Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
     Từ khóa: Quy hoạch, tuyển chọn, bổ nhiệm, miễn nhiệm, luân chuyển, cán bộ quản lí.
4. Trần Thị Hiền Lương. Chuẩn đánh giá năng lực tạo lập văn bản trong môn Ngữ văn ở  trường phổ thông
     Bài viết đề cập đến Chuẩn đánh giá năng lực tạo lập văn bản trong môn Ngữ văn ở trường phổ thông. Theo tác giả, để đánh giá năng lực ngôn ngữ của HS, cần phải dựa trên chuẩn đánh giá năng lực tiếp nhận và tạo lập văn bản. Trong chương trình giáo dục phổ thông của một số nước, tiếp nhận và tạo lập văn bản (TLVB) là hai năng lực cơ bản cần được hình thành và phát triển ở người học. Năng lực tiếp nhận và TLVB có thể được phân giải theo các tầng bậc khác nhau, song đều hướng đến mục tiêu giúp người học trở thành người giao tiếp hiệu quả hơn thông qua hình thức nói, viết,... Năng lực TLVB được hiểu là khả năng tạo ra một văn bản (tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận, thuyết minh,…) ở dạng nói hoặc viết, hoàn chỉnh về nội dung và hình thức, thể hiện cách tổ chức, xây dựng văn bản đúng quy cách và có ý nghĩa.
     Từ khóa: Chuẩn, năng lực, đánh giá năng lực, tạo lập văn bản, tiếp nhận.
5. Lê Đình Trung,Phan Thị Thanh Hội,Nguyễn Thị Kim Anh. Quy trình rèn luyện cho học sinh năng lực thu nhận và xử lí thông tin trong dạy học chương trình sinh sản - Sinh học 11 trung học phổ thông
     Việc rèn luyện năng lực thu nhận và xử lí thông tin thông qua quá trình dạy học phải được quan tâm và đặt lên hàng đầu. Trong quá trình dạy học Sinh học, năng lực thu nhận và xử lí thông tin là một tổ hợp các kĩ năng, kinh nghiệm trong hoạt động học tập nhằm xử lí có hiệu quả các thông tin, thực hiện có hiệu quả các mục tiêu, nhiệm vụ của quá trình dạy học Sinh học, giúp nâng cao việc tự học và giải quyết các vấn đề trong thực tiễn.
     Từ khóa: Năng lực tiếp nhận và xử lí thông tin, học sinh, Sinh học.
6. Phan Minh Tiến,Đinh Thị Hồng Vân,Nguyễn Phước Cát Tường. Kĩ năng tự nhận thức của học sinh khuyết tật trí tuệ ở các trường chuyên biệt miền Trung
     Kết quả khảo sát cho thấy kĩ năng tự nhận thức của học sinh khuyết tật trí tuệ tại các trung tâm chuyên biệt miền Trung ở mức độ khá thấp. Hệ số tương quan và kiểm định t – test cho thấy vai trò của sự phát triển trí tuệ đối với kĩ năng tự nhận thức. Đối với trẻ khuyết tật trí tuệ, kĩ năng tự nhận thức giúp trẻ có những hành vi tích cực để thích ứng và hòa nhập tốt hơn với cộng đồng.
     Từ khóa: Kĩ năng tự nhận thức, trẻ khuyết tật trí tuệ, trường chuyên biệt.
7. Nguyễn Văn Hiền. Xu hướng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học
     Trong bài viết này, tác giả tập trung trả lời các câu hỏi sau: Hiện nay, công nghệ thông tin đang được ứng dụng trong giáo dục và đào tạo theo những hướng nào? Yêu cầu đặc trưng về mặt kĩ năng công nghệ và kĩ năng nghiệp vụ đối với giáo viên trong từng hướng ứng dụng đó là gì? Theo đó, tác giả đã xây dựng mô hình 3 hướng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy – học: 1/ Công nghệ thông tin là phương tiện của người giáo viên; 2/ Công nghệ thông tin là phương tiện của cả giáo viên và học sinh; 3/ Công nghệ thông tin dường như chỉ là phương tiện học tập của học sinh, là môi trường học tập ảo. Từ đó, tác giả tập trung phân tích các yêu cầu đặc trưng về mặt kĩ năng công nghệ và kĩ năng nghiệp vụ cần có đối với giáo viên tương ứng với 3 xu hướng ứng dụng công nghệ thông tin nêu trên để làm cơ sở lí thuyết cho việc đào tạo giáo viên các kĩ năng này. 
     Từ khóa: giáo dục và đào tạo; công nghệ thông tin; giáo viên.
8. Nguyễn Quang Giao. Đảm bảo chất lượng trong giáo dục đại học
     Việc áp dụng thành công đảm bảo chất lượng trong quản lí trường đại học đòi hỏi sự quan tâm của lãnh đạo nhà trường, sự tự giác thực hiện của tất cả các thành viên và áp dụng đồng bộ các biện pháp đảm bảo chất lượng. Bài báo đề cập đến nội dung cơ bản của đảm bảo chất lượng trong giáo dục đại học đồng thời đề xuất các biện pháp để các trường đại học áp dụng thành công đảm bảo chất lượng trong quản lí, góp phần đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường.
     Từ khóa: Đảm bảo chất lượng, giáo dục đại học, quản lí.
9.Trương  Thanh Thúy. Nâng cao hiệu quả công tác giáo dục giá trị sống cho học sinh trung học phổ thông thông qua hoạt động ngoại khóa
     Giá trị sống là một bộ phận quan trọng cấu thành nhân cách con người. Việc giáo dục giá trị sống cho học sinh (HS) trung học phổ thông (THPT) có thể được tiến hành qua  các con đường khác nhau, trong đó hoạt động ngoại khóa (HĐNK) được xem là một cách thức có hiệu quả. Bài viết đề cập đến các bước tổ chức giáo dục giá trị sống cho HS THPT thông qua HĐNK và tiến hành thực nghiệm giáo dục giá trị “Hạnh phúc” cho HS lớp 11 Anh, Trường THPT chuyên Quốc học Huế. Kết quả thực nghiệm cho thấy đây là biện pháp khá hữu hiệu trong việc giáo dục giá trị sống cho HS.
     Từ khóa:  Giáo dục, giá trị sống, hoạt động ngoại khóa, HS THPT.
10. Nguyễn Thị Bích Hiền. Quy trình rèn luyện một số kĩ năng sử dụng bài tập hóa học trong dạy học cho sinh viên sư phạm
     Việc chú trọng rèn luyện nghiệp vụ sư phạm nói chung và kĩ năng dạy học hóa học nói riêng là điều thực sự cần thiết. Trong đó, bài tập hóa học nói riêng luôn luôn đóng một vai trò hết sức quan trọng trong nghiệp vụ sư phạm và kĩ năng dạy họa hóa học. Nó là một phương tiện hiệu quả để cung cấp, củng cố kiến thức và phát triển tư duy. Vì vậy, việc rèn luyện cho sinh viên có được các kĩ năng sử dụng bài tập trong quá trình dạy học là một nhiệm vụ quan trọng trong việc rèn luyện kĩ năng nghề nghiệp cho sinh viên ngành Sư phạm. Bài viết này đề xuất quy trình rèn một số kĩ năng sử dụng bài tập hóa học trong dạy học cho sinh viên ngành Sư phạm. 
     Từ khóa: Bài tập hóa học, sinh viên, ngành Sư phạm.
11. Nguyễn Thị Thanh Huyền. Giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên sư phạm trong giai đoạn hiện nay
     Trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay có nhiều chuyển biến tích cực, nhưng cũng có những ảnh hưởng tiêu cực đến đội ngũ giáo viên, vì vậy cần thiết phải giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên sư phạm. Giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên sư phạm trong giai đoạn hiện nay bao gồm: Giáo dục phẩm chất chính trị; phẩm chất nghề nghiệp; giáo dục lối sống, tác phong. Những nội dung giáo dục trên có thể thực hiện thông qua hoạt động dạy học; qua rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường xuyên, hoạt động thực hành, thực tập ở trường phổ thông; qua tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, qua quá trình tự rèn luyện, tu dưỡng của bản thân sinh viên.
     Từ khóa: sinh viên sư phạm, đạo đức nghề nghiệp, trường phổ thông.
12. Trương Thị Bích. Một số vấn đề về mô hình nghề nghiệp giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
     Nội dung bài viết trình bày về một số vấn đề về mô hình nghề nghiệp giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Theo đó, trước hết, giáo viên phải là một nhà giáo mẫu mực, có năng lực tìm hiểu học sinh và môi trường giáo dục; có năng lực giáo dục nhằm phát triển toàn diện nhân cách học sinh; có năng lực dạy học môn học trong chương trình giáo dục; có năng lực đánh giá trong giáo dục; có năng lực giao tiếp; có năng lực hoạt động xã hội và đặc biệt phải có năng lực phát triển nghề nghiệp bằng tự học, tự nghiên cứu. Đó chính là những lĩnh vực cấu thành phẩm chất nghề nghiệp của người giáo viên trong nhà trường phổ thông hiện đại.
     Từ khóa: Mô hình nghề nghiệp, năng lực giáo dục, giáo viên.
13.Trịnh Thúy Giang. Thực trạng về kĩ năng thiết kế hoạt động giáo dục kĩ năng sống của giáo viên mầm non hiện nay
     Tổ chức hoạt động giáo dục nói chung và giáo dục kĩ năng sống nói riêng ở các bậc học như thế nào để đạt được hiệu quả như mong muốn là vấn đề  đang được Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các nhà trường quan tâm. Sau khi các trường mầm non thực hiện chương trình giáo dục mầm non mới (2009), vấn đề giáo dục kĩ năng sống ở bậc học này đang còn thiếu những công trình nghiên cứu về nó, nhất là những nghiên cứu về các kĩ năng giáo dục kĩ năng sống của giáo viên mầm non. Bài viết đi sâu nghiên cứu kĩ năng thiết kế hoạt động giáo dục kĩ năng sống của giáo viên mầm non, từ đó làm cơ sở thực tiễn cho các trường mầm non có những giải pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung ở bậc học này hiện nay.
     Từ khóa: Kĩ năng sống, giáo viên mầm non, hoạt động giáo dục.
14. Trần Đình Thuận. Thực trạng và nhu cầu đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho trường tiểu học dạy học cả ngày
     Chương trình Đảm bảo chất lượng giáo dục trường học (SEQAP) của Bộ Giáo dục và Đào tạo được tiến hành nhằm mục tiêu cải thiện chất lượng giáo dục tiểu học ở Việt Nam, giảm chênh lệch trong kết quả học tập giữa các nhóm đối tượng và tăng tỉ lệ hoàn thành cấp học của học sinh tiểu học bằng việc hỗ trợ của Chính phủ cho quá trình chuyển đổi sang dạy học cả ngày (FDS), ưu tiên cho nhóm học sinh tiểu học thuộc các tỉnh khó khăn. SEQAP thực hiện nghiên cứu này nhằm xác định các tiêu chí, tiêu chuẩn về cơ sở vật chất và trang thiết bị của các trường tiểu học khi thực hiện FDS; phân tích thực trạng và tính toán nhu cầu; ước tính chi phí của cơ sở vật chất và trang thiết bị của các trường tiểu học SEQAP và các trường tiểu học trên toàn quốc, trên cơ sở đó đề xuất huy động các nguồn lực đầu tư phục vụ cho giai đoạn mới.
     Từ khóa: Dạy học cả ngày, cơ sở vật chất, trường tiểu học.
15. Trương Thị Hoa. Những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tham vấn nghề ở trung học phổ thông
     Để tìm hiểu những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tham vấn nghề ở trường trung học phổ thông, trong bài viết này, tác giả nghiên cứu trên 2131 học sinh ở 3 khối lớp 10, 11, 12 và 217 giáo viên của 8 trường trung học phổ thông khu vực Hà Nội. Tác giả sử dụng phương pháp chính là phương pháp điều tra bằng bảng hỏi và phương pháp phỏng vấn sâu để tìm hiểu vấn đề. Kết quả nghiên cứu cho thấy: Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tham vấn nghề, trong đó ảnh hưởng lớn nhất và cũng là những khó khăn mà giáo viên gặp phải trong quá trình tham vấn đó là kĩ năng tham vấn nghề của giáo viên và kĩ năng sử dụng các công cụ đánh giá các đặc điểm tâm lí cho học sinh.
     Từ khóa: Tham vấn nghề, trung học phổ thông, giáo dục hướng nghiệp.
16. Kiều Văn Hoan. Ứng dụng hệ thống thông tin địa lí xây dựng bản đồ trong dạy học địa lí ở trường phổ thông
     Trong dạy học, bản đồ được giáo viên sử dụng làm tư liệu để soạn giáo án, sử dụng để kiểm tra bài cũ, giảng bài mới, hướng dẫn học sinh rèn luyện kĩ năng, làm bài tập, có thể nói bản đồ là cuốn sách giáo khoa thứ hai của địa lí. Với những ưu việt của hệ thống thông tin địa lí trong việc cập nhật dữ liệu, biên tập và xuất bản những bản đồ mới, đáp ứng những yêu cầu trong công tác dạy học góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy địa lí ở trường phổ thông.
     Từ khóa: Hệ thống thông tin địa lí, bản đồ, địa lí.

THỰC TIỄN GIÁO DỤC:
17. Trần Thụy Hoàng Yến. Vận dụng quy luật nhận thức vào quá trình mô hình hóa tình huống thực tế trong dạy học hình học ở cấp trung học cơ sở
     Hình học là môn học có tính trừu tượng cao và kiến thức của môn học này luôn xuất phát từ các tình huống thực tế. Do đó, trong quá trình dạy học, GV nên quan tâm đến những ví dụ xuất phát từ thực tế giúp HS thấy được mối quan hệ giữa toán học và cuộc sống cũng như đạt được những năng lực cho phép giải quyết các vấn đề thực tế bằng công cụ toán học. Tác giả đặt vấn đề vận dụng quy luật nhận thức vào dạy học hình học ở trung học cơ sở, thể hiện ở việc xây dựng các bước dạy học với sự hỗ trợ của quá trình mô hình hóa tình huống thực tế, góp phần thuận lợi cho việc dạy hình học của GV cũng như việc học của HS.
     Từ khóa: Quy luật nhận thức, mô hình hóa, hình học.
18. Trịnh Văn Tùng. Phát triển cho sinh viên hệ thống kĩ năng tiếp nhận và xử lí thông tin học tập đáp ứng yêu cầu đào tạo theo hệ thống tín chỉ
     Bốn nhóm kĩ năng tiếp nhận và xử lí thông tin học tập cần phát triển cho SV đáp ứng yêu cầu học tập theo học chế tín chỉ là kĩ năng định hướng, lựa chọn thông tin; kĩ năng tiếp nhận và xử lí thông tin học tập trong các giờ học lí thuyết, thảo luận và thực hành, thí nghiệm trên lớp; kĩ năng làm việc độc lập với sách, giáo trình và các tài liệu dạng in; kĩ năng tiếp nhận và xử lí thông tin học tập trên mạng. Đào tạo theo học chế tín chỉ là phương thức đào tạo tiên tiến, đòi hỏi sự đổi mới trong phương pháp dạy và học.
     Từ khóa: Kĩ năng, sinh viên, đào tạo tín chỉ.
19. Quách Thị Sen. Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học xác suất - thống kê ở Trường Đại học Dược Hà Nội
     Xác suất - Thống kê được giảng dạy ở hầu hết các trường đại học và cao đẳng vì môn học này là công cụ để giải quyết các vấn đề về chuyên môn trong rất nhiều lĩnh vực. Đặc biệt trong y học, Xác suất - Thống kê giúp các giáo sư, bác sĩ, dược sĩ chẩn đoán đúng bệnh và đưa ra các phương pháp cũng như cách điều trị bệnh hiệu quả. Giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Xác suất - Thống kê là những cách làm, cách giải quyết cụ thể trong công tác chuyên môn của giảng viên, khả năng tiếp thu của sinh viên và phù hợp với tình hình thực tế tại Trường Đại học Dược Hà Nội.
     Từ khóa: Giải pháp, Xác suất - Thống kê, Đại học Dược Hà Nội
20. Phạm Minh Tùng. Định hướng xây dựng hệ thống nhận diện thương hiệu các trường mầm non thực hành thuộc Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương
     Hệ thống nhận diện thương hiệu là sự diễn đạt bản sắc của một nhà trường thông qua các thông điệp hình ảnh, ngôn ngữ, màu sắc, cách thức truyền thông… Các trường mầm non thực hành thuộc Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương được Bộ Giáo dục và Đào tạo cho phép thực hiện mô hình trường chất lượng cao. Do đó, việc đầu tư xây dựng thương hiệu, quảng bá hình ảnh của các trường mầm non thực hành cũng là một trong những giải pháp quan trọng nhằm thu hút tuyển sinh, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngành Giáo dục Mầm non, khẳng định thương hiệu trong đào tạo giáo viên mầm non với hơn 50 năm truyền thống xây dựng và trưởng thành.
     Từ khóa: Hệ thống nhận diện thương hiệu, mầm non, thực hành, cao đẳng sư phạm
GIÁO DỤC DÂN TỘC:
21. Dương Thị Thanh Hương. Môn tiếng Mông trong chương trình giáo dục song ngữ  - quan điểm, nguyên tắc biên soạn và cấu trúc
     Trong Chương trình Nghiên cứu thực hành Giáo dục song ngữ trên cơ sở tiếng mẹ đẻ, tiếng Mông là một trong ba ngôn ngữ được tiến hành thử nghiệm và địa phương thử nghiệm là Lào Cai - một tỉnh có mật độ cư trú của người Mông khá đông và thuần chất. Trong khuôn khổ bài viết này, tác giả trình bày ngắn gọn quan điểm xây dựng và phát triển, nguyên tắc biên soạn, cấu trúc chương trình môn Tiếng Mông thuộc Chương trình Giáo dục song ngữ trên cơ sở tiếng mẹ đẻ để có một cái nhìn chung nhất về môn học này.
     Từ khóa: Quan điểm, nguyên tắc, cấu trúc

GIÁO DỤC NƯỚC NGOÀI:
22. Nguyễn Tiến Đạt. So sánh các chỉ số liên quan đến giáo dục giữa Việt Nam với các nước trên thế giới
     Chỉ số liên quan đến giáo dục gồm các thành phần khác nhau trong tính toán, trong đó có giáo dục. Hiện nay, chúng ta thường chú ý đến ba chỉ số liên quan đến giáo dục là: Chỉ số phát triển con người (Human Development Index - HDI), chỉ số bất bình đẳng giới (Gender Inequality Index - GII) và chỉ số nghèo nhiều chiều (Multidimensional Poverty Index - MPI). Trong khuôn khổ bài viết này, tác giả nêu sự so sánh ba chỉ số liên quan đến giáo dục HDI, GII và MPI giữa Việt Nam hiện nay với các nước có trị số và thứ hạng cao nhất và thấp nhất, trước hết trong tiểu vùng Sông Mêkông, rồi đến khối các nước ASEAN và cuối cùng là trên toàn thế giới.
     Từ khóa: So sánh, chỉ số, giáo dục