Mục lục Tạp chí Khoa học Giáo dục số 128

     Chúng ta đang trên bước đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa để chuyển từ một nước nông nghiệp lạc hậu sang một nước công nghiệp hiện đại. Hiện nay, với khoảng 70% dân số đang sống ở khu vực nông thôn, Việt Nam không thể trở thành một nước công nghiệp hiện đại nếu không xây dựng được nông thôn mới để thực hiện công nghiệp hóa nông nghiệp và hiện đại hóa nông thôn. Vì vậy, định hướng giá trị nghề nghiệp cho học sinh phổ thông vùng nông thôn để các em chọn được nghề phù hợp với năng lực bản thân và nhu cầu nhân lực của nông thôn mới ở địa phương mình là vấn đề cấp thiết hiện nay. Bài viết đề cập đến định hướng giá trị nghề nghiệp cho học sinh phổ thông đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam. 

     Từ khóa: Giá trị nghề nghiệp; học sinh; phổ thông; nông thôn mới.

     Bài viết trình bày một số vấn đề khái quát về thuyết liên tưởng và sự vận dụng thuyết liên tưởng vào quá trình dạy học môn Toán ở trường phổ thông. Theo tác giả, quá trình nhận thức của con người là quá trình mà họ thực hiện hàng loạt các liên tưởng. Sự liên tưởng cũng tuân theo các quy luật tương cận; quy luật tương tự và quy luật nhân quả. Quá trình học tập của HS phải là quá trình họ thực hiện hàng loạt các liên tưởng giữa các kiến thức và kĩ năng đã có với tình huống tri thức mới, từ đó xuất hiện các ý tưởng và thực hiện các ý tưởng đó để hình thành tri thức mới cho bản thân. 

     Từ khóa: Thuyết liên tưởng; quá trình dạy học; môn Toán; trường phổ thông.

     Chương trình đào tạo (CTĐT) là một trong những thành tố cốt lõi trong hoạt động dạy học, có ảnh hưởng trực tiếp và quyết định tới chất lượng đào tạo của một ngành học, một khóa đào tạo. Do đó, việc xây dựng, thực hiện, đánh giá và phát triển CTĐT đóng vai trò quan trọng trong trường đại học. Đặc biệt, trước yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo thì việc phát triển chương trình hướng tới phát triển năng lực, học đi đôi với hành, lí luận gắn với thực tiễn nhằm đáp ứng chuẩn đầu ra (CĐR) đang là một yêu cầu cấp thiết hiện nay đối với các trường đại học. Bài viết tập trung phân tích quy trình phát triển CTĐT đại học, từ đó đề xuất một số giải pháp phát triển CTĐT đáp ứng CĐR. 

     Từ khoá: Chương trình; đào tạo; đại học; chuẩn đầu ra. 

     Sử dụng biểu diễn trực quan để đánh giá năng lực tính toán là vấn đề cần thiết. Từ các tình huống thiết kế, học sinh tương tác trên các biểu diễn trực quan và bộc lộ năng lực tính toán của bản thân, qua đó góp phần làm cơ sở phân bậc cho thang đánh giá trong quá trình đánh giá  năng lực tính toán của học sinh sau này.

     Từ khoá: Biểu diễn trực quan; năng lực tính toán; học sinh; tiểu học.

     Bài viết làm rõ vai trò của hoạt động chuyển đổi ngôn ngữ diễn đạt bài toán và một số hình thức chuyển ngôn ngữ diễn đạt bài toán trong dạy học giải bài toán. Việc chuyển đổi ngôn ngữ trong dạy học Toán giúp người dạy có cơ sở để hướng dẫn và rèn luyện cho người học biết lựa chọn cách diễn đạt một nội dung toán học theo hướng có lợi cho việc giải quyết vấn đề. Qua đó, người học được bồi dưỡng năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề.

     Từ khóa: Chuyển đổi ngôn ngữ; bài toán; năng lực phát hiện; giải quyết vấn đề.

     Bài viết trình bày các khái niệm về năng lực, dạy học tiếp cận năng lực, chương trình và phát triển chương trình, từ đó phân tích về khái niệm chuyên đề dạy học, yêu cầu và cấu trúc của một chuyên đề dạy học, các bước thiết kế một chuyên đề dạy học và tóm lược một chuyên đề dạy học đã được thiết kế theo hướng tích hợp, góp phần phát triển năng lực học sinh.

     Từ khoá: Năng lực toán học; dạy học; tiếp cận năng lực; chuyên đề dạy học.

     Trong các trường/khoa đại học sư phạm, giảng viên bộ môn Phương pháp giảng dạy (PPGD) giữ  vai trò đặc biệt quan trọng. Muốn nâng cao chất lượng đào tạo nói chung, chất lượng đào tạo nghiệp vụ sư phạm ở các trường/khoa đại học sư phạm nói riêng, cần phát huy tốt vai trò của giảng viên bộ môn PPGD. Lao động sư phạm của giảng viên bộ môn PPGD có nhiều nét đặc trưng cần phải được quan tâm. Để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông, giảng viên bộ môn PPGD cần có đủ những năng lực và phẩm chất cần thiết. Bài viết đề cập đến vai trò, đặc trưng lao động sư phạm và một số yêu cầu cụ thể đối với giảng viên bộ môn PPGD trong các trường/khoa đại học sư phạm.

     Từ khóa: Giảng viên; phương pháp giảng dạy; trường đại học sư phạm; giáo dục phổ thông.

     Các yêu cầu giáo dục trong cộng đồng đặt ra những thách thức đối với đội ngũ nhà giáo, đặt ra yêu cầu về năng lực nghề nghiệp của nhà giáo và năng lực học tập của người học. Trong nhà trường, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học là cần thiết, bắt buộc khi các nhân tố tác động không ngừng thay đổi. Người học được học phương pháp dạy học tích cực từ nhà giáo khiến bài học dễ lĩnh hội hơn, ham học hơn và tạo cơ hội phát triển năng lực tự học, năng lực trí tuệ.

     Từ khóa: Năng lực trí tuệ; năng lực nhà giáo; phương pháp dạy học. 

     Giáo viên yêu cầu học sinh biến đổi bài toán thành các bài toán mới có các mức độ khác với bài toán ban đầu sẽ rèn luyện cho các em năng lực phát hiện vấn đề, phát triển tư duy sáng tạo; chủ động hơn trong việc tìm hướng giải quyết vấn đề. Đồng thời, giúp học sinh vượt qua được chướng ngại của sự nhận thức, lo lắng, thiếu tự tin khi gặp phải một bài toán -một tình huống mới. Quá trình này được rèn luyện thường xuyên sẽ góp phần hình thành năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong học tập và cuộc sống.

     Từ khóa: Năng lực; phát hiện và giải quyết vấn đề; bài tập Hóa học; tư duy sáng tạo.

     Tác giả đề xuất quy trình bài học môn Ngữ văn ở trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực HS. Quy trình này gồm các bước: 1) Khởi động; 2) Nghiên cứu văn bản; 3) Xen kẽ hoặc tích hợp kiến thức tiếng Việt, Tập làm văn (nếu có); 4) Ứng dụng; 5) Đánh giá. Quy trình này có nhiều yếu tố phù hợp với cách dạy học truyền thống, đồng thời có những yếu tố tích cực mới, nhất là đã tạo cơ chế để phát huy năng lực làm việc độc lập, năng lực hợp tác, tư duy sáng tạo,... của HS, góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới môn Ngữ văn ở trường phổ thông.

     Từ khóa: Quy trình bài học; môn Ngữ văn; phát triển năng lực.

     Chương trình Giáo dục phổ thông môn Tiếng Anh nói chung và tiếng Anh trung học phổ thông nói riêng là một trong những môn học đi đầu trong việc xây dựng chương trình theo hướng tiếp cận năng lực. Đây là một cách tiếp cận mới trong xây dựng chương trình môn học trong trường phổ thông. Trong bài viết, tác giả tập trung làm rõ định hướng năng lực ngôn ngữ giao tiếp và cách thức thể hiện trong xây dựng Chương trình tiếng Anh trung học phổ thông. Chương trình này có nhiều điểm mới so với các chương trình trước đây, trong đó nổi bật là quan điểm về đường hướng nhằm hình thành và phát triển năng lực ngôn ngữ giao tiếp cho học sinh.

     Từ khóa: Định hướng năng lực; chương trình; môn tiếng Anh; trung học phổ thông.

     Văn hóa nhà trường của mỗi cơ sở giáo dục, mỗi nhà trường có vai trò rất quan trọng. Muốn xây dựng văn hóa nhà trường cần phải phát huy vai trò của người hiệu trưởng. Bài viết đề cập đến sự cần thiết phải phát triển văn hóa nhà trường, các khái niệm văn hóa, văn hóa nhà trường. Từ đó làm rõ vai trò của hiệu trưởng trường trung học cơ sở đối với việc phát triển văn hóa nhà trường; đồng thời đưa ra các biện pháp để hiệu trưởng trường trung học cơ sở phát huy tốt vai trò của mình trong phát triển văn hóa nhà trường. 

     Từ khóa: Vai trò; hiệu trưởng; trung học cơ sở; phát triển; văn hóa nhà trường.

     Kĩ năng thiết kế bài học là một trong những kĩ năng nghề nghiệp có tầm quan trọng hàng đầu của nhà giáo hiện đại. Tuy nhiên, hiện nay tại các trường đại học có đào tạo giáo viên tiểu học, việc rèn luyện kĩ năng thiết kế bài học vẫn là khâu còn nhiều hạn chế. Quy trình rèn luyện kĩ năng thiết kế bài học chưa chuyên biệt, rõ ràng. Quá trình rèn luyện chủ yếu được thực hiện với hình thức làm bài tập hoặc nó đơn giản biến thành tập luyện cách soạn giáo án, soạn bài chứ không được hiểu một cách đầy đủ là rèn luyện kĩ năng có tính chuyên nghiệp. Bài viết mô tả và phân tích bản chất, cấu trúc kĩ năng thiết kế bài học và quy trình rèn luyện nó.

     Từ khóa: Giáo dục tiểu học; thiết kế bài học; sinh viên.

     Tình trạng học sinh, sinh viên bỏ học hàng loạt đang gia tăng khiến chúng ta không khỏi băn khoăn, trăn trở. Vấn đề này, nếu không được quan tâm đúng mức sẽ dẫn đến hậu quả xấu cho bản thân, gia đình và xã hội. Đặc biệt tình trạng bỏ học của học sinh, sinh viên tại các trường nghề đáng chú ý hơn cả. Đây lại là các cơ sở đào tạo ra nguồn lao động có tay nghề, có kĩ thuật phục vụ đắc lực sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Bài báo đề xuất một số biện pháp nhằm giảm tỉ lệ học sinh, sinh viên bỏ học tại các cơ sở giáo dục và đào tạo nghề.

     Từ khóa: Giải pháp; bỏ học; giáo dục nghề; đào tạo nghề.

     Bài viết đề cập đến vấn đề đổi mới hoạt động thanh tra trong các trường đại học thông qua hệ thống kiểm soát nội bộ. Thanh tra giáo dục đang thực hiện nhiều hoạt động chuyên môn theo quy trình của khung tích hợp COSO (the Committee Sponsoring Organization of the Treadway Commision) - bộ kiểm soát nội bộ được ban hành bởi Uỷ ban Treadway. Áp dụng khung COSO là điều rất mới mẻ đối với lĩnh vực giáo dục. Để phát huy được những nhân tố trong COSO, Bộ Giáo dục cần rất nhiều thời gian, kinh phí đào tạo lại nguồn nhân lực trong việc tăng cường và phát triển hệ thống kiểm soát nội bộ ngành.

     Từ khóa: Đổi mới; hoạt động thanh tra; trường đại học; kiểm soát nội bộ.

     Kĩ năng hợp tác là một kĩ năng sống quan trọng cần giáo dục cho trẻ để chuẩn bị vào lớp một. Trên cơ sở nghiên cứu về giáo dục kĩ năng hợp tác của trẻ 5-6 tuổi thông qua các hoạt động ở trường mầm non, bài viết xác định khái niệm giáo dục kĩ năng hợp tác; các phương tiện để giáo dục kĩ năng hợp tác cho trẻ; những biểu hiện cơ bản của kĩ năng hợp tác ở trẻ; xác định quy trình giáo dục kĩ năng hợp tác và cách thức phối hợp hành động trong quá trình hợp tác. Qua đó, việc tổ chức các hoạt động chung cho trẻ mẫu giáo giúp trẻ được rèn luyện các kĩ năng và bước đầu tự hình thành cách ứng xử cho mình.

     Từ khóa: Kĩ năng hợp tác; trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi; hoạt động.

 

     Học tập thường được xem là hoạt động chủ đạo của sinh viên để chuẩn bị hành trang về kiến thức, kĩ năng và thái độ nghề nghiệp, giúp họ sẵn sàng bước vào môi trường lao động nghề nghiệp trong tương lai. Nội dung bài viết trình bày về hoạt động học tập của sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Kết quả nghiên cứu nhận thức về hoạt động học tập của sinh viên cho thấy sinh viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội chưa nhận thức được các yêu cầu cụ thể của xã hội trong thời kì công nghiệp hóa - hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đối với người sinh viên tốt nghiệp đại học. 

     Từ khóa: Sinh viên; hoạt động học tập; trường sư phạm.

     Bài viết đề cập đến giải pháp phát triển đội ngũ cộng tác viên hướng dẫn lâm sàng cho sinh viên các trường đại học y tại Việt Nam. Đội ngũ giảng viên nói chung, phát triển đội ngũ cộng tác viên hướng dẫn lâm sàng cho sinh viên các trường đại học y nói riêng là một nhiệm vụ có tính chiến lược cho sự phát triển của một trường đại học. Công tác này có ảnh hưởng trực tiếp và sâu sắc tới tất cả các hoạt động khác của trường đại học: đào tạo, nghiên cứu khoa học, tổ chức cán bộ, đảm bảo chất lượng... Do đó, việc phát triển đội ngũ cộng tác viên hướng dẫn lâm sàng phải đặt trong mối quan hệ hài hòa với các hoạt động khác nhằm tạo nên sức mạnh tổng hợp đưa nhà trường phát triển lên một trình độ cao hơn.

     Từ khóa: Cộng tác viên; hướng dẫn lâm sàng; đại học Y.

     Các yếu tố có khả năng ảnh hưởng tới quyết định lựa chọn ngành học của sinh viên (SV) là một trong những vấn đề nghiên cứu rất được quan tâm trong bối cảnh giáo dục đại học trong nước và quốc tế đang có nhiều thay đổi. Đối với mỗi SV, việc đưa ra quyết định lựa chọn ngành học phù hợp là cơ sở của động cơ học tập và sự phát triển nghề nghiệp bền vững trong tương lai. Bài viết tập trung tìm hiểu những yếu tố có khả năng ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn ngành học của SV khoa Quốc tế - Đại học Quốc gia Hà Nội trên cơ sở các đặc điểm cá nhân và gia đình khác nhau, đồng thời, hướng đến việc tìm hiểu tầm quan trọng của những yếu tố này dựa trên đánh giá của SV. 

     Từ khóa: Yếu tố ảnh hưởng; quyết định; chọn ngành học; sinh viên.

     Các trang mạng xã hội phát triển mạnh và ngày càng thâm nhập sâu sắc vào các trường đại học, cao đẳng và cũng đã có tác động lên nhiều khía cạnh của cuộc sống sinh viên. Sinh viên Việt Nam đang sử dụng Facebook như một phương tiện để giao tiếp và tương tác với những người khác vì những tiện ích và phổ biến của nó. Bài viết tìm hiểu thực trạng sử dụng mạng xã hội Facebook trong sinh viên. Từ đó, khai thác được những mặt tiện ích của mạng xã hội Facebook tác động tích cực đến sinh viên và đề xuất việc sử dụng mạng xã hội Facebook trong công tác quản lí sinh viên ở các trường đại học, cao đẳng góp phần từng bước nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, đặc biệt trong bối cảnh các nhà trường đã chuyển sang phương thức đào tạo theo hệ thống tín chỉ. 

     Từ khóa: Mạng xã hội; facebook; quản lí sinh viên; chất lượng giáo dục; hệ thống tín chỉ.

     Xã hội hóa giáo dục đã đem lại hiệu quả tích cực cho giáo dục và đào tạo, tạo cơ hội phát triển vững chắc giáo dục các vùng dân tộc ít người và các vùng khó khăn, hướng tới giảm chênh lệch về phát triển giáo dục giữa các vùng, miền trong tương lai. Từ góc nhìn xã hội hóa giáo dục, có thể thấy mô hình Giáo dục song ngữ trên cơ sở tiếng mẹ đẻ đã góp phần vào nâng cao chất lượng giáo dục ở ba tỉnh Lào Cai, Gia Lai, Trà Vinh - các địa phương tham gia thử nghiệm trong giai đoạn vừa qua. Kinh nghiệm trong việc huy động xã hội hóa từ sự tham gia của cộng đồng các dân tộc tham gia vào giáo dục song ngữ có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc cho sự nghiệp đổi mới giáo dục dân tộc trong hiện tại và tương lai. 

     Từ khóa: Dân tộc thiểu số; giáo dục song ngữ; xã hội hóa.

GIÁO DỤC NƯỚC NGOÀI:

     Bài viết tập trung đề cập đến việc thiết lập mối quan hệ hợp tác bền vững giữa trường đại học và doanh nghiệp. Sự hợp tác đó sẽ mang lại lợi ích cho cả hai bên và cho xã hội, sẽ xóa bỏ được khoảng cách giữa lí thuyết với thực hành, giữa đào tạo với sử dụng, giữa tốt nghiệp với việc làm. Kinh nghiệm của các nước phát triển như Đức, Mĩ, Canada đã cho thấy vai trò quan trọng của sự hợp tác đó và thành công của họ sẽ là những bài học cần thiết cho các trường đại học ở Việt Nam.

     Từ khóa: Nhà trường; doanh nghiệp; bài học kinh nghiệm, Việt Nam.